مرکز تحقیقات؛ اعتبار ملی با تولید دانش بومی

مرکز تحقیقات؛ اعتبار ملی با تولید دانش بومی

دکتر علی طلوعی
رئیس مرکز تحقیقات صدا و سیما
در جهانی که هر لحظه پیچیده‌تر می‌شود، تصمیم‌گیری، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بدون فراهم بودن زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی اثرگذاری مورد نظر را ندارد. پذیرش اجتماعی سیاست‌ها و برنامه‌ها نیازمند شناخت فراگیر و مستمر از دیدگاه‌ها، نظرات، نیازها و ترجیهات، علایق و سلیقه‌هاست. دستیابی به چنین شناختی مسیر تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی را روشن می‌سازد، حرکت را شتاب می‌بخشد و کارآیی و کارآمدی را افزایش می‌دهد. بر این اساس،در جهان معاصر افکار عمومی، اهمیت خاص یافته و شناخت دقیق و نو به نو از آن به دغدغه تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران از یک سو و صاحبنظران علوم اجتماعی از سوی دیگر تبدیل شده است. امروزه پیمایش و نظرسنجی سازوکاری علمی، دقیق و معتبر برای سنجش نگرش‌ها، شناخت افکار عمومی و ترسیم روند تغییرات و تحولات آن در جامعه است. پیمایش‌های اجتماعی شامل نظرسنجی‌، افکارسنجی‌ و نیازسنجی همه شاخه‌ای از علم کاربردی برای دستیابی به تصویری دقیق از جامعه و در نهایت پیشبرد سیاست‌ها و برنامه‌هاست.
بهره‌گیری از پیمایش و نظرسنجی برای شناخت افکار عمومی تاریخچه طولانی در جهان ندارد اما جالب است بدانیم که شروع آن در کشور ما تقریباً‌ همزمان با توسعه آن در سایر کشورها بوده و به شکل‌گیری کمیته سنجش افکار در رادیو و تلویزیون ملی ایران در سال 1346 برمی‌گردد. مرکز تحقیقات صداوسیما اکنون میراث‌دار نیم قرن تجربه در افکار سنجی، نظرسنجی و نیازسنجی است اگرچه فعالیت‌های این مرکز منحصر به پیمایش و افکارسنجی نیست و گستره وسیعی از فعالیت‌های علمی – پژوهشی بویژه تولید دانش بومی در حوزه‌های بین‌رشته‌ای رسانه و ارتباطات را دربرمی‌گیرد اما این مرکز در حوزه پیمایش، نظرسنجی و افکارسنجی از جایگاه ویژه‌ای در بین مراکز فعال در این زمینه برخوردار است. اجرای نظرسنجی در سراسر کشور، بهره‌گیری از پژوهشگران و پرسشگران خبره و تجزیه و تحلیل علمی داده‌ها و به تبع آن اعتبار یافته‌ها از مهم‌ترین ویژگی‌های مرکز تحقیقات محسوب می‌شود. به گونه‌ای که نتایج و یافته‌های پیمایش‌ها و افکارسنجی‌های این مرکز مورد استفاده نهادهای حاکمیتی و دولتی و مسئولان و دست‌اندرکاران رسانه ملی قراردارد که همواره مورد تأیید و تحسین بوده است.
اکنون پس از پنجاه سال تجربه، مهم‌ترین دستاورد مرکز تحقیقات در حوزه مطالعات پیمایشی و افکارسنجی دستیابی به دانش بومی در زمینه روش‌های تحقیق و بومی‌سازی تکنیک‌های گردآوری اطلاعات، داده‌آمایی و داده‌پردازی است. بی‌تردید افکار عمومی به شدت متأثر از ویژگی‌ها و مختصات فرهنگی – اجتماعی است. شیوه‌ها و سازوکارهای شناخت آن نیز مستلزم توجه به شرایط ویژه هر جامعه است. بنابراین بهره‌گیری از روش‌ها و تکنیک‌های ثابت نمی‌تواند به یافته‌ها و نتایج معتبر و پایا منتج شود. جامعه ایرانی در برخی زمینه‌ها و حوزه‌ها، دارای پیچیدگی‌های خاص است پس ساده‌انگاری در ورود به این حوزه‌ها و بی‌توجهی به مختصات فرهنگی ممکن است گمراه کننده باشد.
مرکز تحقیقات صدا و سیما با رعایت تمام ظرائف علمی، ضمن توسعه دانش بومی در این گستره، آن را در بوته آزمایش و در معرض قضاوت همگانی قرار داده است. برآوردها و پیش‌بینی‌های دقیق این مرکز از میزان مشارکت مردم در دوره‌های مختلف انتخابات و رأی نامزدها نشانه و دلیل روشنی برای کارآمدی و اثربخشی این دستاورد ملی است.
برگزاری اولین همایش ملی مطالعات پیمایشی و افکار سنجی در ایران فرصت بسیار مناسبی برای قدردانی از تلاش‌ها و دستاوردهای بزرگانی است که برای توسعه این دانش بومی همت گمارده و مجاهدت کرده‌اند؛ از استاد دکتر مرتضی کتبی، مرحوم دکتر علی اسدی و زنده یاد پرفسور مجید تهرانیان که از بنیانگذاران افکارسنجی ایران بودند تا رؤسا، مدیران و پژوهشگران گرانقدری که در طول این پنجاه سال تلاش کردند تا نظرات و دیدگاه‌های مردم در زمینه‌های مختلف با دقت و اعتبار علمی خدشه‌ناپذیر گردآوری و پردازش شود و به عنوان امانتی شریف در اختیار سیاستگذاران و برنامه‌ریزان ارشد نظام مقدس جمهوری اسلامی و رسانه ملی ایران قرار گیرد.

1397/9/24